యతి,,,,,,,,,ప్రాస,,,,,,,,,,,,ప్రాసయతి ,,,,,,,,,

యతి,,,,,,

పద్య పాదం లోని మొదటి అక్షరానికి యతి అని పేరు.ఈ యతి ప్రతి పద్యానికి దాని స్వభావాన్ని బట్టి ప్రతి పాదానికి ఏర్పాటు చేయటం జరుగుతుంది. 

"చరణ చరణమున కాద్య
క్షరములు వళులయ్యె,నవియెక్రమ్మఱఁదత్త
చ్చరణములలోనఁ జెప్పిన
యిరవులఁ బొందింపవలయు నెల్ల కృతులలోన్"

ప్రతి పాదములోని మొదటి అక్షరం వళులని అవి తిరిగి ఆయాపాదాలలో నియమిత స్థానంలో నిలపాలనీ భావం,అయితే యతి అనే పదానికిఇంకా చాలా పేర్లు ఛంధశ్శాస్త్రం లో పెద్దలచే చూచించ బడ్డాయి,,
1,విరతి
2.విశ్రాంతి
3.విశ్రామ,
4.విశ్రమము                                       
5.శ్రాంతి,,
6.విరమణ,
7.విరమ,
8.విరామ,
9.వళి...ఇవన్ని యతి కి పర్యాయ పదాలుగా ఛంధశ్శాస్త్రంలో తెలుప బడింది.మనం వాడుకలో "యతి" పదాన్నే ఏక్కువగా ఉపయోగిస్తాము.యతి ఎన్ని రకాలు వాటికీ ఏపేర్లు కలవు వాటి స్వభావం ఏమిటి .,,,ఎ అక్షరానికి ఏ అక్షరంతో యతి కుదురుతుంది అనే విషయాలు తెలుసు కుందాము.

అయితే ఇప్పుడు మనం అభ్యసించబోయే యతి సంబంధిత  అంశము కొంచం కష్టతరమైనది,,,ఇది చాలా రకాలుగా ఉన్నది. ప్రతి పద్య పాదములోని మొదటి అక్షరం యతి అయినప్పుడు దానికి సరిపడు విధముగా నియమిత స్థానములో అదే అక్షరం గాని దాని మిత్రాక్షరం గాని నిలపటాన్నే యతి వేయటం,,యతిమైత్రి.,యతి చెల్లటం అంటాము.  ఇవి చాలా రకాలుగా ఉన్నాయి,,,అచ్చుల ద్వార,,,,హల్లుల ద్వార,,వర్గాక్షరముల ద్వార,,,సంధుల ద్వార సమాసముల ద్వార ..,కొన్ని ప్రత్యేకమైన అక్షరముల ద్వార,,,,ప్రత్యేక పదముల ద్వార,,,,,
అలాగే  అచ్చులు హల్లుల ద్వార.,,,విభక్తుల ద్వార మరియు అనునాసికాక్షరములద్వార..,,ఇలా వివిధ రకములుగా ,,యతి మైత్రి చెల్లించ వచ్చు,,,ఈ పూర్తి సమాచారాన్ని అందించే ఈ అధ్యాయము క్షుణ్ణంగా  మనం అభ్యసించినచో పద్య రచన చాలా సులభతరంగా ఉంటుంది ఎక్కువగా కష్టపడ కుండానే యతిమైత్రి చేయ వచ్చు అర్ధవంతమైన పద్య రచన చేయ వచ్చు శ్రద్ధగా నేర్చు కొన మనవి,,

ఈ యతి భేదాలు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి
1..స్వరయతులు,,,,,,,,7
2...వ్యంజన యతులు,,,22
3.ఉభయ వళులు.,13..
పైన ఉదహరించిన 42 విధములుగా పద్య రచనలో యతి మైత్రి కుదురు తుందని,  మన వ్యాకరణ గ్రంధ కర్తలు శలవిచ్చినారు,