[31/01, 7:13 PM] వల్లూరు మురళీ: *విద్యున్మాలా* పద్య లక్షణములు

ఈ పద్య ఛందస్సుకే *విద్యుల్లేఖా* అనే ఇతర నామము కూడా కలదు.
# వృత్తం రకానికి చెందినది
# అనుష్టుప్పు ఛందమునకు చెందిన 1 వ వృత్తము.
# 8 అక్షరములు ఉండును.
# 16 మాత్రలు ఉండును.
# మాత్రా శ్రేణి: U U U - U U U - U U
# చతుర్మాత్రా శ్రేణి: U U - U U - U U - U U
# షణ్మాత్రా శ్రేణి: U U U - U U U - U U
# 4 పాదములు ఉండును.
# ప్రాస నియమం కలదు
# ప్రతి పాదమునందు 5 వ అక్షరము యతి స్థానము
# ప్రతి పాదమునందు మ , మ , గా(గగ) గణములుండును.
*ఉదాహరణలు:*
మాద్యద్భక్తిన్‌ మాగాయుక్తిన్‌
విద్యున్మాలా వృత్తం బొప్పన్‌
చైద్యధ్వంసిన్‌ సంబోధింపన్‌
సద్యశ్శ్రేయోజాతంబయ్యెన్‌.
వల్లూరు మురళీ: *అనుష్టుప్పు (8)*

చిత్రపదము పద్య లక్షణములు

# వృత్తం రకానికి చెందినది
# అనుష్టుప్పు ఛందమునకు చెందిన 55 వ వృత్తము.
# 8 అక్షరములు ఉండును.
# 12 మాత్రలు ఉండును.
# మాత్రా శ్రేణి: U I I - U I I - U U
# చతుర్మాత్రా శ్రేణి: U I I - U I I - U U
# షణ్మాత్రా శ్రేణి: U I I U - I I U U
# మిశ్రగతి శ్రేణి (3-4) : U I - I U I - I U - U
# 4 పాదములు ఉండును.
ప్రాస నియమం కలదు
# ప్రతి పాదమునందు భ , భ , గా(గగ) గణములుండును.
*ఉదాహరణలు:*
1.వారక భాగురుయుగ్మం
బారఁగఁ జిత్రపదాఖ్యం
జేరిన వేడ్కఁ గవీంద్రుల్‌
గోరి నుతింతురు శౌరిన్‌.

2.కూడియు మున్నుగఁదోచిన్
వాఁడిశరంబున దూయున్
బోడి నియతునయందున
లేడియకంపడకుండున్
[31/01, 7:19 PM] వల్లూరు మురళీ: *భామినీ షట్పద* పద్య లక్షణములు

*జాతి(షట్పదలు) రకానికి చెందినది
8 నుండి 23 అక్షరములు ఉండును.
6 పాదములు ఉండును.
ప్రాస నియమం కలదు
మూడవ పాదమునందు 4 వ గణము యొక్క మొదటి అక్షరము యతి స్థానము
ఆరవ పాదమునందు 4 వ గణము యొక్క మొదటి అక్షరము యతి స్థానము
గణ లక్షణాలు :
ఒకటవ పాదమునందు ఒక 3 మాత్రలు , ఒక 4 మాత్రలు , ఒక 3 మాత్రలు , ఒక 4 మాత్రలు గణములుండును.
రెండవ పాదమునందు ఒక 3 మాత్రలు , ఒక 4 మాత్రలు , ఒక 3 మాత్రలు , ఒక 4 మాత్రలు గణములుండును.
మూడవ పాదమునందు ఒక 3 మాత్రలు , ఒక 4 మాత్రలు , ఒక 3 మాత్రలు , ఒక 4 మాత్రలు , ఒక 3 మాత్రలు , ఒక 4 మాత్రలు , ఒక 2 మాత్రలు గణములుండును.
నాలుగవ పాదమునందు ఒక 3 మాత్రలు , ఒక 4 మాత్రలు , ఒక 3 మాత్రలు , ఒక 4 మాత్రలు గణములుండును.
ఇదవ పాదమునందు ఒక 3 మాత్రలు , ఒక 4 మాత్రలు , ఒక 3 మాత్రలు , ఒక 4 మాత్రలు గణములుండును.
ఆరవ పాదమునందు ఒక 3 మాత్రలు , ఒక 4 మాత్రలు , ఒక 3 మాత్రలు , ఒక 4 మాత్రలు , ఒక 3 మాత్రలు , ఒక 4 మాత్రలు , ఒక 2 మాత్రలు గణములుండును.
*ఉదాహరణలు:*
చెలియ బంగరు చెలిమి బంగరు
వలపు బంగారమని చెబితివి
చెలిని చూడవు కాదు సరి యిది చిలిపి కృష్ణయ్యా
కలత నిద్దురలోన కంటిని
కలువ కన్నుల వాని కలలో
నులికి పడి లేచితిని నేనిట చిలిపి కృష్ణయ్యా
వెలిగె నాకాశమున తారలు
వెలిగె నాకాశమున చంద్రుడు
వెలుగు నవ్వుల రూపు చూపర చిలిపి కృష్ణయ్యా
పలుకు వజ్రపు తునకలా హరి
పిలిచి యలసితి పిలుపు వినదా
చిలుకరించగ సుధల వడి రా చిలిపి కృష్ణయ్యా
తలచు కోగనె తనివి గూర్చెడి
పలుకు జెలియవు పలుకు పడతివి
వెలుగు నిచ్చెడి వెలదివీవవి కేలు మోడ్చంగా
అలుక బూనిన యటుల ఆటలు !
పలుకు లీనని పచ్చి కోతలు !
నిలువ గలవటె తల్లి కూతురలిగీ కూర్చొనినన్ !
తేట మాటల తీయతీయగ
పాట తోడను ప్రస్తుతించగ
మాట లీయక యున్న నిజముగ బోటి నిలిచేనా !
ఏటి కమ్మరొ యిట్టి మాటలు
చీటి మాటికి చిలిపి ఆటలు
కోటివీణలు మ్రోగినట్టుల పాట రానీకన్ !
గుమ్మడేడే గోపదేవీ
గుమ్మడేడే కన్నతల్లీ
గుమ్మడిని పొడచూపగదవే -అమ్మ గోపెమ్మా
గుమ్మడేడే గోపదేవీ
గుమ్మడేడే కన్నతల్లీ
గుమ్మడిని పొడచూపగదవే -అమ్మ గోపెమ్మా